Uitgankelijkheid openbare gebouwen

De resultaten van het onderzoek naar Uitgankelijkheid van Publieke gebouwen en scholen is uitgebracht.

Het complete rapport is als Eindrapport Uitgankelijkheid 2011 te vinden.

Hieronder toelichting en conclusies.

Onderzoek Uitgankelijkheid openbare gebouwen in Drimmelen, Geertruidenberg en Oosterhout

Toelichting en conclusies

Uitgankelijkheid? Wat is dat?

Een werkdefinitie hiervoor luidt als volgt:

Uitgankelijkheid: De mogelijkheid voor mensen met een beperking om

in geval van calamiteit - zoveel mogelijk zelfredzaam - de ruimte

binnen de geldende tijdsnorm te kunnen ontvluchten.

Wat houdt dat in het bijzonder in? Bijvoorbeeld dat ingeval van brand,

een gaslek of een overstroming, ik gewaarschuwd wordt op een manier

die ik als dove kan waarnemen. Of dat ik met mijn visuele handicap

moeiteloos de weg naar de (nood-)uitgang kan vinden. Of dat ik in mijn

rolstoel snel naar beneden kan komen als de liften uitgeschakeld worden.

En als ik beneden ben, dan ook door die deur naar buiten kan. Dat er niet

allerlei obstakels voor liggen die ik niet kan zien als blinde. Leeg fust

bijvoorbeeld of een veel te hoge drempel. Er zijn nog tal van voorbeelden

te bedenken die hierbij een rol kunnen spelen.

Waarom dit onderzoek?

Dat een goede uitgankelijkheid een must is voor een openbaar gebouw

klinkt als een open deur (excuses voor de flauwe woordspeling) maar die

deur is niet zo open als het lijkt. Uit signalen vanuit de groep waar het om

gaat - mensen met allerlei vormen van lichamelijk of verstandelijke

beperking - komt naar voren dat met hen in veel gevallen geen rekening

gehouden lijkt te zijn. Terwijl juist mensen met een beperking extra risico

lopen, omdat die beperking het hen veelal lastiger maakt om snel,

efficiënt en doelgericht een calamiteit te ontvluchten. Het is voor mensen

soms zelfs een reden om bepaalde gebouwen te mijden.

Zij schatten die risico’s als “te hoog” in en voelen zich niet prettig in een

dergelijk gebouw. Is hun angst terecht? Of is het bij veel gebouwen

misschien toch wel goed geregeld?

Even terzijde: er is natuurlijk een essentieel verschil tussen de

thuissituatie en die in een openbaar gebouw. In hun eigen huis kunnen

mensen zelf hun eigen maatregelen treffen, voor zichzelf en hun

beperking op maat gesneden. In openbare gebouwen is dat anders. Dan

ben je afhankelijk van de beheerder van dat gebouw.

Beheerders zijn daarin niet vrij. Er zijn formele regels van toepassing.

Belangrijke regel is dat er verplicht een evacuatieplan dient te zijn. Maar

is dat voldoende, als we kijken naar deze groep medeburgers?

NB: als we spreken over “mensen met een beperking”, dan spreken we over een

groep die – vaak onopgemerkt - veel groter is dan menigeen aanneemt.

Immers zo’n 15% van de Nederlanders valt officieel onder de categorie “mens

met een beperking”. Maar daaronder worden niet geteld de mensen met een

tijdelijke beperking (sportblessures), de ouderen die slechter ter been, van

gehoor en gezicht worden. Of kinderen die door hun leeftijd en lengte eveneens

beperkingen hebben.

Aanloop naar dit onderzoek

In november 2009 werd in theater De Bussel in Oosterhout een

manifestatie gehouden over zelfredzaamheid bij calamiteiten voor

mensen met een beperking. Deze manifestatie werd georganiseerd door

de werkgroep“Uitgankelijkheid” bestaande uit leden van het

Gehandicapten Platform Oosterhout (GPO), het Gehandicapten Platform

Geertruidenberg (GPG) en de stichting Wonen, Welzijn en Zorg uit

Drimmelen (WWZ-Drimmelen) en ondersteund door programma VCP.

Doel was toen om burgers, functionarissen en politici bewust te maken

van dit nog betrekkelijk nieuwe begrip. De hoop was dat

verantwoordelijke mensen zelf initiatief zouden nemen om ten aanzien

van uitgankelijkheid de onder hun bevoegdheid vallende gebouwen nader

onder de loep zouden nemen.

Opzet van het onderzoek

In het verlengde van deze manifestatie heeft dezelfde werkgroep deze

zomer een eigen onderzoek gedaan naar de stand van, en ontwikkelingen

rond uitgankelijkheid van openbare gebouwen en scholen in de drie

gemeenten Drimmelen, Geertruidenberg en Oosterhout.

Een gerichte vragenlijst (zie bijlage 1) werd gestuurd aan zoveel mogelijk

beheerders van openbare gebouwen. In totaal werden 109 vragenlijsten

verstuurd. Hiervan zijn er 62 terug gekomen (57%)

In de lijst zijn vragen opgenomen over aanwezigheid van

ontruimingsplannen, over de al dan niet regelmatige bijwerking van die

plannen en of daarin specifiek aandacht is voor mensen met een

beperking. Ook werd de vraag gesteld of er in de betreffende gebouwen

ontruimingsoefeningen plaatsvinden met de bedoelde doelgroep en of er

verbeteringen aan vluchtwegen en nooduitgangen zijn aangebracht in de

afgelopen jaren.

Doel van het onderzoek:

1. inventarisatie stand van zaken rond ontruimingplannen met

betrekking tot mensen met een beperking.

2. bewustmaking van bestuurders/beheerders over de noodzaak hiervan.

3. verbetering van vluchtmogelijkheden in gang zetten.

De resultaten

In de bijlagen bij dit rapport vindt u de uitkomsten in een totaaloverzicht

over de drie gemeenten en over elke gemeente afzonderlijk. Wat valt er

in grote lijnen te constateren? Dat zijn een paar opvallende zaken:

1. Van bijna de helft van de aangeschreven beheerders hebben we geen

respons gehad. De situatie in die gebouwen is dus onbekend.

2. In de meeste gebouwen waarover wél respons is gekomen is er een

evacuatieplan. Dat was er soms al (lang) of het is er in de afgelopen

jaren alsnog gekomen. Een verheugend gegeven. “Op naar 100%”

hoeft dus geen zware opgave meer te zijn.

3. Minder positief is het gegeven dat veel van die plannen sinds hun

verschijnen nooit meer bijgewerkt zijn, terwijl omstandigheden soms

wel gewijzigd zijn. Op zich hoeft dit geen ramp te zijn (of te worden)

als er in de dagelijkse praktijk maar een goed werkend

evacuatiesysteem is.

4. Hier staat dan weer positief tegenover dat van de bevraagde

instellingen ruim 50% aangeeft in de afgelopen twee jaar wel iets

verbeterd te hebben aan de veiligheidssituatie. Daaronder vallen dan

verbeteringen aan visuele/auditieve alarmen en vooral verbeteringen

in de aanduidingen van vluchtwegen en aan de nooduitgangen.

5. Een punt dat zich in de afgelopen jaren ook positief ontwikkeld heeft

is dat er wordt meer geoefend op calamiteiten en evacuatie. In elk

geval bij het merendeel van de instellingen die op de enquête

gereageerd hebben. Dat is een mooi gegeven. Maar …

6. … het aantal instellingen dat daarbij ook mensen met een beperking

betrekt bij de oefening is echter maar een derde daarvan. Waarbij in

de meeste van die gevallen de “mensen met een beperking” kinderen

zijn. Daarmee ontstaat voor ons toch een beeld dat aandacht voor –

het oefenen van – ontsnappingsmogelijkheden voor volwassenen

(ouderen!) met (andere) fysieke en/of verstandelijke beperkingen nog

sterk verbetert mag worden.

7. Dat zou gerealiseerd kunnen worden door hier aandacht aan te

schenken in evacuatieplannen. Daarmee raken we de kern van onze

drang tot dit onderzoek: in vrijwel geen enkel evacuatieplan is

aandacht voor mensen met een fysieke, zintuiglijke of verstandelijke

beperking opgenomen (anders dan de beperking “kind zijn”). Ook in

de gevallen waarbij wel geoefend wordt ontbreekt die aandacht. Er

wordt dus ook niet geoefend met echte mensen met een beperking of

met mensen die een dergelijke rol tijdelijk op zich nemen (los dus

even van het oefenen met kinderen).

Terzijde: is het een idee voor de vereniging voor Lotusslachtoffers, om

ook mensen met beperkingen in hun gelederen op te nemen, of

anders beperkingen te simuleren.

Wat wij als werkgroep constateren en graag met u willen delen is dat er

gelukkig wel steeds meer aandacht is om veiligheid en uitgankelijkheid

goed op te nemen in het beheer van gebouwen. Maar dat wij graag een

lans willen breken om in theorie (de evacuatieplannen) en praktijk

(oefenen) speciaal aandacht te hebben voor mensen met beperkingen, in

welke vorm dan ook.

Deze enquête heeft absoluut een positieve impuls gekregen door de

medewerking van brandweer regio Amerland en van diverse wethouders

en ambtenaren die ons initiatief warm aanbevolen hebben bij de

benaderde beheerders van openbare gebouwen. Dank daarvoor!

De Werkgroep Uitgankelijkheid

Gehandicapten Platform Geertruidenberg.

St. Wonen, Welzijn en Zorg Drimmelen.

St. Gehandicaptenplatform Oosterhout.

Programma Versterking Cliënten Positie